Wady postawy

Postawa ciała jest niczym innym jak utrzymaniem pozycji stojącej w sposób swobodny, przy położeniu poszczególnych odcinków ciała oraz nóg w pionie. Postawa ciała to uzewnętrznienie fizyczne i psychiczne stanu jednostki. Postawa jest zależna od wytrzymałości struktur kostno-więzadłowo-mięśniowych, jak również od zdolności odczuwania napięć.

Postawa prawidłowa to układ poszczególnych segmentów ciała nie objętych zmianami patologicznymi. Prawidłowa postawa:

• zapewnia stabilność,
• wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania,
• stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych.

Każdy z nas ma inne uwarunkowania genetyczne, z tego też względu, prawidłowa postawa ciała jest pojęciem umownym.

Wady postawy są odchyleniami od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, które są właściwe dla danej kategorii wieku, płci i typu budowy. Wady postawy powstają w okresie wzrostu. Rosnąca kość jest podatna na obciążenie, które określa prawo Delpecha i Wolffa. Zgodnie z nim, stwierdza się, że kość rośnie prawidłowo pod wpływem równomiernie rozłożonych sił nacisku (statycznego, dynamicznego) i pociągania. Nadmierny nacisk prowadzi do zahamowania wzrostu kości, nadmierne pociąganie skutkuje pobudzeniem wzrostu kostnego.

Obecnie uznaje się, że wady nabyte nawykowe stanowią największy odsetek wad postawy. Styl życia dziecka ma duży wpływ na powstanie zaburzeń budowy kręgosłupa. Na przestrzeni ostatnich kilku lat możemy zaobserwować ograniczenie aktywności fizycznej oraz wzrost siedzącego trybu życia. Zmiany te są nie tylko kwestią obowiązków nakładanych przez edukację, ale również konsekwencją zmieniających się form odpoczynku dzieci. Nie bez znaczenia są również złe nawyki żywieniowe.

Śledząc edukację dzieci w szkołach oraz rozmowy rodziców możemy przyjąć następujący plan dnia u dzieci: na 12-15-godzinny plan dnia u dzieci (zależnie od wieku) średnio przypada:

• 6 godzin nauki w szkole,
• 2-3 godziny odrabiania zadanej pracy domowej,
• ok. 1 godziny zajęć dodatkowych (najczęściej nauka języków obcych, czyli kolejne siedzenie w ławce),
• 3 godziny wypoczynku (w zależności od pór roku siedząc przed TV czy też komputerem, latem częściej zabawy na powietrzu),
• reszta to spożywanie posiłków.

W kształtowaniu postawy wyróżniamy pewne okresy krytyczne:

• wiek około 7 lat – pierwszy okres krytyczny wiążący się ze zmianą trybu życia dziecka. W tym czasie obserwujemy przejście z dużej swobody ruchowej w trwające kilka godzin utrzymywanie pozycji siedzącej (nierzadko w nieprzystosowanych do wieku ławkach szkolnych).
• wiek pokwitania – obserwujemy wtedy intensywny wzrost wysokości ciała, tak zwany skok pokwitaniowy. Naruszona zostaje równowaga, zmieniają się proporcje ciała. Siła mięśni posturalnych nie jest wystarczająca do stabilizacji.

Możemy podzielić wady postawy na:

• proste wady postawy – błędy postawy, pojedyncze odchylenia od prawidłowej postawy ciała. Nie zmieniają one ukształtowania kręgosłupa,
• złożone wady postawy – odchylenia od prawidłowej postawy ciała, obserwujemy zmiany ukształtowania kręgosłupa.

Najczęstsze zaburzenia postawy to:

• plecy okrągłe
• plecy wklęsłe
• plecy okrągło- wklęsłe
• plecy płaskie
• wady postawy wielopłaszczyznowe -skoliozy ( boczne skrzywienia kręgosłupa)
• klatka piersiowa kurza lub lejkowata
• wady stóp: koślawość, szpotawość, płaskostopie

Wady postawy najczęściej przebiegają skrycie i podstępnie. Skutki wad, które nie są korygowane, nie ograniczają się jedynie do względów estetycznych. Po pewnym czasie mogą również prowadzić do powstania silnych dolegliwości bólowych.

Świadomie dobrany system usprawniania pozwoli nam ograniczyć wady. Gdy zaburzenia w postawie ciała dziecka zostaną wykryte odpowiednio wcześnie, możemy uchronić je przed dalszym ich pogłębianiem i dać szansę skutecznego leczenia. Każda wykryta wada wymaga obserwacji. Gdy wada nie zostaje wykryta i nie jest leczona dochodzi do jej utrwalenia. Może to prowadzić do zmian przeciążeniowych i przykrych dolegliwości u osoby dorosłej, na przykład zmian zwyrodnieniowych stawów.

Ruch jest jednym z kluczowych czynników zapobiegających powstawaniu wad postawy. Formy aktywności ruchowej, które dziecko może wykonywać przez całe swoje życie są szczególnie cenne. Dobrym przykładem będzie tu pływanie czy jazda na rowerze. Ważnym elementem jest również zaplanowanie rozkładu dnia dziecka, przy uwzględnieniu fazy nocnego snu. Istotną rolę odgrywa odpowiednio dobrany materac (jego grubość i twardość) oraz poduszka (powinna wypełniać przestrzeń w odcinku szyjnym kręgosłupa. Poranna higiena powinna być poprzedzona ok. 10-minutową gimnastyką w wywietrzonym pomieszczeniu. W szkole dzieci powinny siedzieć w odpowiednio dopasowanych ławkach, podobna zasada tyczy się mebli domowych, przy których dziecko odrabia lekcje. Należy zadbać o odpowiednio dopasowany tornister. Dodatkowe zajęcia pozalekcyjne w formie ruchu będą korzystne dla dziecka po spędzeniu kilku godzin w wymuszonej pozycji siedzącej.

Efektywne korygowanie wad w budowie ciała dziecka jest zależne nie tylko od fizjoterapeuty, ale przede wszystkim od rodzica, który powinien wykazać się konsekwencją. Uczestnictwo w zajęciach gimnastyki korekcyjnej czy terapii manualnej dla większości dzieci jest niewystarczające. Często niezbędne jest kontynuowanie ćwiczeń w domu i przestrzeganie zaleceń i przeciwwskazań.

Podstawowe działania w zakresie profilaktyki wad postawy to:

• ograniczenie siedzącego trybu życia i zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej człowieka
• nauczenie we wczesnym dzieciństwie oraz wyrabiane nawyku utrzymania prawidłowej postawy ciała we wszystkich czynnościach życia
• dostosowanie sprzętów domowych i środowiska do potrzeb i możliwości fizjologicznych kręgosłupa
• gdy u dziecka stwierdzone zostają wady postawy, konieczne jest odpowiednie postępowanie korekcyjne
• aby proces korygowania wad mógł być w pełni efektywny, rodzice powinni opanować ogólne zasady doboru ćwiczeń korekcyjnych.