Fibromialgia. Gdy boli całe ciało.

Fibromialgia to choroba, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Nie jest demokratyczna – cierpi na nią ośmiokrotnie więcej kobiet niż mężczyzn, a największą grupą wiekową są osoby w średnim wieku (40-50 lat). Jak ta choroba wpływa na codzienne życie pacjentów, zdolność do pracy, relacje? Czy można sobie z nią poradzić? Na pewno warto zacząć od edukacji, czym jest i jak objawia się to schorzenie.

Czym jest fibromialgia?

Fibromialgia ( z ang. FMS, czyli fibromyalgia syndrome) to zespół bólowy, od niedawna uznany za odrębną jednostkę chorobową. Charakteryzuje się przewlekłym, uogólnionym bólem to bólem mięśni, kości, stawów i tkanek miękkich. Charakterystyczne dla fibromialgii jest występowanie miejsc o podwyższonej wrażliwości na ucisk, zwanymi punktami tkliwymi. Mimo, że Pacjenci i Pacjentki z tą jednostką cierpią i często chodzą od lekarza do lekarza, by poprawnie zdiagnozować przyczynę bólu oraz innych dolegliwości towarzyszących, fibromialgia jest zazwyczaj wykrywana dość późno. Wiąże się to z faktem, że objawy tego schorzenia mogą być identyczne lub bardzo podobne do objawów innych chorób i postawienie prawidłowej diagnozy często zajmuje sporo czasu. Najczęściej schorzenie to diagnozują lekarze reumatolodzy, głównie dlatego, że powtarzające się, uporczywe bóle kostne i stawów skłaniają osoby cierpiące z ich przyczyny do poszukiwania pomocy w gabinecie właśnie tego specjalisty.

Na czym polega fibromialgia?

Najbardziej dotkliwym objawem jest tutaj nieprawidłowe odczuwanie bólu. Chodzi o występujące niemal codziennie bóle mięśni, stawów, kości i innych tkanek. Naukowcy, wyjaśniając mechanizm tego zjawiska, skłaniają się ku teorii tzw. centralnej sensytyzacji. Oznacza to nadmierną pobudliwość struktur przewodzących ból w rdzeniu kręgowym i mózgu. Problem nie leży więc w tkankach wydających się źródłem bólu, tylko w obszarze mózgu, gdzie odbywa się odczytywanie bodźców bólowych. Ten sam obszar mózgu odpowiada za inne funkcje ciała jak reakcje na napięcie i stres oraz sen. To dlatego fibromialgia związana jest także z objawami właśnie z tych obszarów. Nie jest jednak chorobą psychiczną, chociaż lekarze mogą przepisywać na złagodzenie jej objawów te same leki, jakie biorą np. osoby chorujące na depresję czy inne zaburzenia nastroju.

Jakie są objawy?

Objawy fibromialgii często są mylone z objawami innych chorób, np. narządów wewnętrznych czy chorób reumatycznych. Do najbardziej typowych objawów, chociaż niestety charakterystycznych też dla innych jednostek chorobowych należą:

• bóle mięśni i stawów
• bóle kostne i tkanek miękkich
• występowanie tzw. punktów tkliwych, czyli miejsc ciała o nadwrażliwości na ucisk
• chroniczne zmęczenie
• uczucie sztywności ciała
• zaburzenia snu, bezsenność 
• obniżenie nastroju, objawy podobne do depresji
• problemy z koncentracją, tzw. mgła mózgowa
• problemy z pamięcią
• zespół niespokojnych nóg
• napady migrenowego bólu głowy
• objawy jelita drażliwego

Fibromialgia to choroba układu nerwowego. Pacjenci borykający się z przewlekłym bólem mięśni, ścięgien i stawów często mają dodatkowe problemy – w pracach, relacjach z bliskimi, z codziennymi aktywnościami. Ból, zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją mogą prowadzić do wyczerpania emocjonalnego, izolacji społecznej i pogorszenia relacji z innymi. Wiele osób cierpiących na tę chorobę, jeszcze przed otrzymaniem prawidłowej diagnozy i zaplanowaniem leczenia, boryka się ze stanami depresyjnymi, nerwicami, raportuje problemy w związkach czy rodzinne. Między innymi, właśnie dlatego wdrażane leczenie i wsparcie powinno być prowadzone wielokierunkowo. Osoba z fibromialgią może potrzebować pomocy bliskich w codziennych czynnościach i aktywnościach.

Prawidłowa diagnoza i leczenie

Niestety, nie istnieje konkretny test wykluczający lub potwierdzający fibromialgię. Lekarze muszą zatem opierać się na wywiadzie medycznym i wynikach badań diagnostycznych. Ważne jest tutaj stopniowe wykluczanie innych przyczyn bólu. W badaniach pacjentów z fibromialgią wielokrotnie wykazano zmniejszone stężenie serotoniny – neuroprzekaźnika kluczowego dla prawidłowego funkcjonowania organizmu – i innych substancji biorących udział w odczuwaniu bólu. W  badaniach poziomu serotoniny, o których mowa,  stosowano metodęoznaczenie stężenia serotoniny w dobowej zbiórce moczu.

Fibromialgię lekarz stwierdza na ogół (po wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości), jeśli objawy Pacjentki/Pacjenta spełniają następujące kryteria diagnostyczne:

1. wielomiejscowy ból w co najmniej sześciu charakterystycznych obszarach ciała
2. zaburzenia snu i ogólne zmęczenie
3. czas trwania objawów powyżej trzech miesięcy
4. występowanie tzw. punktów tkliwych

Jeśli chodzi o leczenie Chorych, to często stosuje się właśnie leki podnoszące stężenie serotoniny w organizmie. Terapia, poza farmakologią, koncentruje się na eliminacji lub redukcji bólu. U części Chorych ulgę przynoszą leki rozluźniające mięśnie, jednak jest to kwestia indywidualna. Pomocne są też przepisane przez lekarza środki przeciwbólowe, a także fizjoterapia. Ruch, terapia manualna i zabiegi fizykalne to częste metody łagodzenia objawów. Ponadto, istotną rolę odgrywa edukacja i rozwijanie umiejętności radzenia sobie z chorobą – zarówno jeśli chodzi o Pacjentki/Pacjentów, jak i bliskie im osoby.

Fibromialgia a fizjoterapia

Życie z fibromialgią na pewno jest związane z wieloma wyzwaniami, tak fizycznymi, jak i emocjonalnymi. Wiele zależy tu od dobrostanu psychicznego pacjenta, dlatego łączy się metody, które działają zarówno na ciało, jak i na umysł i nastrój osoby cierpiącej z powodu bólu mięśni czy stawów.

Powszechnie, przy łagodzeniu skutków fibromialgii stosuje się ciepłolecznictwo. Okłady borowinowe, kąpiele solankowe, balneoterapia to zabiegi, po których Pacjentki/Pacjenci raportują poprawę swojego stanu i samopoczucia. Lekarze zlecają też często serie zabiegów krioterapii ogólnoustrojowej. Kriokomora jest zalecana w celu rozluźnienia mięśni, redukcji problemów z zasypianiem i snem głębokim, doprowadzenia do lepszego dotlenienia i odżywienia tkanek oraz zwiększenia stężenia serotoniny w organizmie.

Równie ważna jak leki czy fizykoterapia, jest kinezyterapia. Fizjoterapeuci zalecają terapię indywidualną i ćwiczenia usprawniające wykonywane co drugi dzień. Ważne jest indywidualne dobranie zarówno ćwiczeń, jak i ich intensywności, ponieważ osoby z fibromialgią często skarżą się na nasilenie bólu podczas wykonywania wysiłku. O konkretne zabiegi fizjoterapeutyczne, ich częstotliwość i plan fizjoterapii zawsze należy pytać swojego fizjoterapeutę. Pomocne są też masaże, ale by nie pogorszyły stanu Chorego/Chorej, powinien je wykonywać fizjoterapeuta zaznajomiony z historią choroby Pacjenta.

Życie z fibromialgią

Nie jest znana zarówno przyczyna, jak i leczenie gwarantujące zakończenie dolegliwości raz na zawsze. Jakie są przyczyny fibromialgii? Naukowcy mówią o podłożu genetycznym tego schorzenia – fibromialgia występuje u krewnych pierwszego stopnia osoby chorej osiem razy częściej niż w grupie kontrolnej. Wpływ na szybki rozwój choroby mają także najprawdopodobniej geny, które odpowiadają za prawidłowe działanie serotoniny.

Ale genetyka to nie wszystko. Chorzy często w wywiadzie podają uprzednio przebyte zakażenia wirusowe (HIV, HCV, HBV). Możliwe więc, że istnieje tu korelacja. Najczęściej fibromialgię kojarzy się jednak z innymi chorobami, zwłaszcza autoimmunologicznymi takimi jak:

•  reumatoidalne zapalenie stawów
• toczeń rumieniowaty
• choroba Hashimoto

Niestety, fibromialgia wciąż pozostaje chorobą, której nie daje się całkowicie wyeliminować, ale można skoncentrować działania na złagodzeniu objawów i utrzymaniu jak najwyższej jakości życia. W postępowaniu leczniczym i profilaktyce nawrotów bardzo ważna, poza leczeniem i rehabilitacją, jest edukacja i samoświadomość Pacjenta/Pacjentki. Zrozumienie swojego ciała, jego ograniczeń i potrzeb jest kluczowe, by się nie przeciążać i nie powodować nasilania objawów. Ważna jest także, choć może to być na początku trudne ze względu na bóle. Aktywność sportowa i fizyczna. Stopniowana, z początku łagodna, ale regularna aktywność fizyczna może pomóc w utrzymaniu sprawności i zmniejszeniu bólu, poprawia także jakość snu.

Warto jest także wybrać się na konsultację dietetyczną, zainteresować się technikami relaksacyjnymi, medytacją, a w przypadku przygnębienia – dać szansę psychoterapii. Rozmowy z rodziną, budowanie sieci wsparcia także mogą pomóc w radzeniu sobie z chorobą. Ważne jest, by nie zapomnieć, że fibromialgia nie prowadzi do śmierci ani kalectwa, chociaż może ograniczyć komfort codziennego życia. Z odpowiednim wsparciem, np. grupami wsparcia, leczeniem i rehabilitacją można zminimalizować wpływ tego schorzenia na codzienne funkcjonowanie. A jeśli na fibromialgię cierpi ktoś z naszych bliskich, pracy czy otoczenia, warto się zainteresować, jak można pomóc w codziennych sprawach czy po prostu udzielić wsparcia psychicznego i emocjonalnego. I oczywiście, najważniejsze: nie należy lekceważyć bólu, zmęczenia czy problemów ze snem. Po zauważeniu takich objawów utrzymujących się ponad 3 miesiące, należy zapisać się do lekarza. Może to pomóc szybciej zdiagnozować i skuteczniej radzić sobie z fibromialgią.