Endoproteza stawu biodrowego

Wbrew pozorom, ból biodra, wrażenie trzaskania i przeskakiwania w biodrze, ograniczenia zakresu ruchu czy wymuszony sztywny chód kaczkowaty to nie są dolegliwości „zarezerwowane” dla osób w podeszłym wieku. Zwyrodnienie stawu biodrowego może dotykać osoby ledwie po czterdziestce, chociaż młodsi pacjenci często lekceważą albo wręcz ignorują powyższe objawy. Skuszeni reklamami środków przeciwbólowych, przyjmują coraz większe ich dawki i starają się „rozchodzić problem” zamiast wykonać diagnostykę i podjąć ewentualne leczenie. Po wielu latach zaniedbań, jedynym rozwiązaniem staje się operacja zastąpienia kości oraz chorej tkanki chrzęstnej endoprotezą. Kiedy endoproteza biodra jest konieczna, jak wygląda operacja, jak żyje się z endoprotezą? Na wszystkie pytania odpowiadamy poniżej, zachęcając by pamiętać o tym, że wszczepienie protezy stawu biodrowego to nie wyrok, a możliwość powrotu do pełnej sprawności ruchowej i pozbycia się uporczywego bólu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego czyli koksartroza – co to jest?

Staw biodrowy jest niezwykle ważny – pozwala nam utrzymać pionową postawę ciała oraz po prostu chodzić czy ogólnie poruszać nogami. Staw ten to połączenie głowy kości udowej z panewką stawową w miednicy, budową przypominający etui kulistej główki. Zazwyczaj, na początku procesu zwyrodnień dochodzi do degeneracji tkanki chrzęstnej, potem następuje zwłóknienie torebki stawowej. To właśnie wtedy pojawia się ból, sztywnienie i inne dolegliwości, bo coraz cieńsza tkanka chrzęstna przestaje amortyzować tarcie między główką a panewką, co powoduje pojawienie się stanu zapalnego. Przyjmowanie tabletek przeciwbólowych może przynieść tutaj chwilową ulgę, ale na dłuższą metę jest ryzykowne, bo odsuwa moment poprawnej diagnozy, powodując dalsze zużywanie się stawu, przeciąganie i zaostrzanie stanu zapalnego.

Jakie są przyczyny powstawania choroby zwyrodnieniowej biodra?

Mówi się o pierwotnym lub wtórnym charakterze choroby zwyrodnieniowej biodra. Zwyrodnienie może być spowodowane przyczynami naturalnymi – wiekiem, intensywnym zużyciem stawu – wtedy mówimy o pierwotnym charakterze zmian. Jeśli lekarz zdiagnozuje u nas zmiany typu wtórnego, oznacza to, że degradacja chrząstki nastąpiła na skutek dysplazji, czyli wad wrodzonych stawu, chorób takich jak dna moczanowa czy reumatoidalne zapalenie stawów, skłonności genetycznych albo przeciążeń stawowych spowodowanych zbyt dużą masą ciała. Zmiany mogą być też spowodowane urazami, zarówno poważnymi i jednorazowymi, jak złamania czy zwichnięcia, jak i mniejszymi, ale często powtarzającymi się, co dotyczy najczęściej osób intensywnie uprawiających sporty.

Zwyrodnienie biodra – jak zdiagnozować?

Na czym polega diagnostyka choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego? Oczywiście, pierwszym istotnym elementem diagnostyki jest wywiad lekarski z pacjentem. Pacjent powinien szczegółowo opisać miejsce pojawiania się bólu, jego typ i natężenie. Nie należy pomijać żadnych zmian w ruchomości stawu, istotny może być nawet spadek siły mięśni ud czy pośladków. Potem lekarz kieruje na prześwietlenie i na podstawie zdjęcia stwierdza czy pojawiły się już zmiany w przebudowie kostnej (tzw. osteofity), czy nastąpiła utrata tkanki chrzęstnej itd. Jeśli rentgen jest niewystarczający, lekarz skieruje pacjenta na rezonans magnetyczny, może też zlecić dodatkowo badania z krwi, by np. wykryć czynnik reumatoidalny czy ustalić poziom kwasu moczowego.

Endoproteza stawu biodrowego – kiedy jest konieczna?

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest koniecznością, kiedy zwyrodnienie stawu powoduje ból o charakterze stałym, również kiedy staw pozostaje w bezruchu, bądź/i zakres ruchu w stawie jest ograniczony w taki sposób, że niemożliwe jest swobodne chodzenie. W momencie kiedy lekarz stwierdzi, że doszło do krytycznego i nieodwracalnego uszkodzenia tkanki chrzęstnej lub/i kostnej biodra, a wdrożone leczenie farmakologiczne i inne formy terapii nie przynoszą poprawy, omówi z pacjentem możliwość operacji. Ortopeda będzie rekomendował poddanie się endoprotezoplastyce biodra również jeśli dolegliwości są związane z chorobą czy też zapaleniem reumatoidalnym stawów. Jeśli koksartroza jest spowodowana przez uraz lub liczne, powtarzające się drobne urazy albo związana jest z nowotworem kości czy też wczesnej postaci martwicy jałowej kości – wszczepienie endoprotezy będzie konieczne.

Warto jednak zaznaczyć, że operacja ta nie zawsze musi być konsekwencją złamania stawu czy – dość częstego u osób w podeszłym wieku – złamania szyjki kości udowej. Jeśli tylko uda się zwalczyć stan zapalny i zatrzymać proces postępowania zwyrodnienia przy pomocy rehabilitacji i leków, decyzja o operacji nie będzie konieczna.

Wszczepienie protezy biodra –  co to jest i jak wygląda operacja?

Co to dokładnie jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego? W skrócie: jest to wszczepienie protezy wewnątrz ciała. Działanie takiego implantu będzie takie jak w przypadku na przykład protezy kończyny, nogi czy ręki – ma służyć zastąpieniu chorej, niesprawnej części ciała, która została chirurgicznie usunięta. Implant zastąpi naturalny staw pacjenta i będzie spełniał identyczne funkcje w jego organizmie.

Operacja wszczepienia sztucznego stawu biodrowego polega na usunięciu zdegradowanej tkanki i elementów stawu pacjenta, a potem zastąpieniu ich przez komponenty wykonane z tytanu – metalu obojętnego dla ludzkiego organizmu. Trzpień, panewka i główka zostaną zaimplementowane dokładnie w miejscach ich naturalnych odpowiedników, przy czym trzpień wprowadzany jest do kanału szpikowego kości udowej. Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu ogólnym lub zewnątrzoponowym – znieczulającym dolną część ciała. Chirurg ortopeda będzie potrzebował około godziny lub dwóch na przeprowadzenie całego zabiegu, wraz założeniem szwów, opatrunku i drenów w miejscu rany.

Wszczepienie endoprotezy biodra – ryzyko i powikłania

Operacja endoprotezoplastyki stawu biodrowego należy do bezpiecznych – ryzyko odrzucenia implantu jest minimalne, niewielka jest też liczba powikłań pooperacyjnych. Powikłania pooperacyjne najczęściej dotyczą infekcji tkanek i skóry w okolicy przeprowadzenia zabiegu i wystąpienie ryzyka zakrzepicy żylnej. W dalszej perspektywie czasowej może dojść ewentualnie do zmiany długości operowanej nogi czy mechanicznego obluzowania albo przemieszczenia się implantu na skutek jego zużycia. Sztuczny staw biodrowy ma żywotność kilkudziesięciu lat i na ogół nie ma konieczności powtarzania operacji. Istnieje jednak taka możliwość – jeśli pacjent doświadczy ponownych dolegliwości ze strony tego stawu, a diagnostyka wykaże nieprawidłowe działanie endoprotezy, każdą jej część można wymienić podczas tzw. rewizyjnej wymiany endoprotezy stawu biodrowego.

Endoproteza biodra – rodzaje

O tym, jaką endoprotezę dobrać chirurg ortopeda zadecyduje na podstawie wieku pacjenta, jego stanu zdrowotnego, obecności chorób i stopnia zniszczenia tkanki kostnej stawu. Osoby młode, u których kość jest we względnie dobrym stanie kwalifikować się będą do wszczepienia endoprotezy bezcementowej implantowane są bezpośrednio do kości. W przypadku pacjentów starszych, chorujących na osteoporozę lub reumatoidalne zapalenie stawów wykorzystuje się endoprotezę cementową, czyli taką, którą za pomocą specjalnego, medycznego cementu, zwanego cementem kostnym mocuje się do kości. Trzecim rodzajem endoprotezy biodra jest endoproteza biodra hybrydowa łącząca oba wymienione wyżej typy. Panewka jest wtedy wszczepiana metodą bezcementową do kości, a pozostałe elementy implantu zostają przymocowane z użyciem cementu kostnego.

Każda z tych metod jest w tym samym stopniu bezpieczna, a biomateriał taki jak cement kostny jest biokompatybilny, czyli nie wykazuje żadnego działania alergizującego, toksycznego ani rakotwórczego, , oraz biokatywny – czyli zdolny do aktywnego łączenia się z tkanką organiczną poprzez wiązania chemiczne. Cement kostny nie wywołuje więc alergii, infekcji i jest obojętny dla organizmu ludzkiego.

Życie pacjenta po wszczepieniu protezy stawu biodrowego – rehabilitacja

Mimo, że wszczepienie implantu stawu biodrowego jest dość prostą operacją, pacjent musi pozostać w szpitalu około 5-7 dni i przyjmować osłonowo antybiotyki. Konieczna jest również profilaktyka przeciwzakrzepowa, co jest rutynowym postępowaniem (podobnie jak antybiotykoterapia) po każdym zabiegu chirurgicznym.

Bardzo ważną sprawą jest jak najszybsze rozpoczęcie rehabilitacji stawu biodrowego po wszczepieniu endoprotezy. Już w drugiej dobie po zabiegu pacjent jest pionizowany, konsultuje się też z fizjoterapeutą, który uczy go poruszać się o kulach i bezpiecznie rozkładać ciężar. Rehabilitacja jest konieczna i zwykle trwa około 12 tygodni; po tym okresie pacjent na ogół wraca do pełnej sprawności ruchowej. W trakcie rekonwalescencji można pływać, spacerować czy jeździć na rowerze, niewskazane jednak jest skakanie, należy też ostrożnie wdrażać bieganie. Każdą nową aktywność fizyczną należy konsultować z rehabilitantem, by nie przeciążyć za szybko nowego stawu. Należy uważać, by nie siadać w zbyt głębokich fotelach czy na bardzo miękkich, niskich meblach, by nie przekraczać 90 stopni kąta zgięcia stawu.

Na świecie żyje wiele osób, które po wszczepieniu endoprotezy biodra biegają maratony, jeżdżą na nartach, wspinają się i uprawiają intensywnie wiele innych sportów. Pacjenci, którzy żyją z implantem mówią o znaczącej poprawie komfortu życia, a bardzo często też o nowych możliwościach, które pojawiły się dla nich dopiero po operacji. Tytan jest trwalszy niż kość, nie ma więc ryzyka złamania protezy, chociaż oczywiście należy monitorować jej stan i umiejscowienie w ciele. Jeśli tylko pacjent postępuje zgodnie z zalecaniami lekarzy i rehabilitantów, dba o rozciąganie i wzmacnianie mięśni i korzysta z zabiegów fizjoterapeutycznych zaleconych przez lekarza rehabilitacji medycznej.

Warto wspomnieć, że zawsze należy podjąć próbę rehabilitacji, czyli zachowawczego leczenia stawu. Odpowiednia będzie terapia manualna, odpowiednio dobrane ćwiczenia czy zabiegi z fizykoterapii, które mogą zmniejszać stany zapalne i przyspieszać regenerację tkanek. Jeżeli jednak rehabilitacja nie będzie przynosiła oczekiwanych rezultatów i poprawy stanu zdrowia, należy rozważyć poddanie się operacji. Dodatkowo przed samą operacją, jeżeli jest przeprowadzana w formie planowej, należy odpowiednio przygotować do niej pacjenta na tzw.  pre-rehabilitacji, co znacząca skraca czas powrotu do pełnej sprawności po samym zabiegu. Takie postępowanie pozwoli cieszyć się aktywnością, zdrowiem i energią przez wiele dziesiątków lat po operacji.