Obniżone napięcie mięśniowe

Hipotonia, obniżony tonus mięśniowy – tak nazywa się obniżone napięcie mięśniowe, którego przyczyny i objawy postaramy się opisać poniżej. Warto podkreślić, że każde z tych określeń odnosi się nie do choroby (nie ma takiej jednostki chorobowej), ale to nieprawidłowego stanu mięśni. W radzeniu sobie z pokonaniem hipotonii największą rolę odgrywa rehabilitacja. Czas odgrywa tu bardzo ważną rolę. Im wcześniej pacjent z obniżonym napięciem mięśniowym zostanie zdiagnozowany i rozpocznie fizjoterapię, tym jej efekty będą szybsze i bardziej trwałe.

Obniżone napięcie mięśniowe – na czym polega?

Objawy obniżonego napięcia mięśniowego są dość łatwe do zauważenia, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Z medycznego punktu widzenia, mówi się o „zmniejszonym oporze na biernie wykonywanym ruchu w stawach”. Co to dokładnie znaczy? W skrócie: widać, że pacjent nie jest w stanie kontrolować postawy ciała ani wykonywać ruchów przeciwko sile grawitacji. Jest to widoczne nawet u niemowląt, które np. nie są w stanie utrzymać uniesionej główki, a podnoszone „leją się przez ręce”.

Obniżone napięcie mięśniowe – przyczyny

Hipotonia może mieć różne przyczyny. U niemowląt może być spowodowana wadami rozwojowymi, urazami okołoporodowymi czy dysfunkcjonalnym działaniem ośrodkowego układu nerwowego. Istnieje też szereg poważnych chorób, których objawem może być właśnie obniżone napięcie mięśniowe. Należy do nich zespół Guillaina–Barrego i inne choroby związane z układem obwodowym, zespoły i dysfunkcje takie jak: encefalopatia niedokrwienno–niedotlenieniowa, krwotok śródczaszkowy, zespół Ehlersa–Danlosa czy choroby o podłożu genetycznym. Wiotkość mięśni często występuje u dzieci i dorosłych z zespołem Downa i Pradera–Willego. Odpowiadają za nią także takie choroby jak SMA (rdzeniowy zanik mięśni) oraz choroby dotykające tkankę łączną i metaboliczne. W największym skrócie: obniżone napięcie mięśniowe jest zauważalne kiedy układ mięśniowy nie współpracuje prawidłowo z układem nerwowym. Diagnoza lekarska powinna dać odpowiedź na pytanie, co powoduje nadmierną wiotkość mięśni i inne symptomy.

Jaki lekarz postawi diagnozę?

Ocenę napięcia mięśniowego po raz pierwszy przeprowadza lekarz odbierający poród lub neonatolog, tuż po narodzinach dziecka. Znajduje to odzwierciedlenie w skali Apgar. Często jednak nie jest możliwe zauważenie ewentualnego spadku tonusu mięśniowego u noworodków, dlatego koniecznie są późniejsze kontrole u pediatry. W razie zauważonych problemów w przypadku niemowlęcia należy zgłosić się do przychodni, a pediatra skieruje do neurologa dziecięcego. Jeśli zauważymy obniżone napięcie mięśniowe u osoby dorosłej, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu. Następnie zaś, ze specjalistą neurologiem.

Obniżone napięcie mięśniowe – objawy u niemowląt

Pierwszym niepokojącym objawem u bardzo małych dzieci – noworodków i niemowląt – zawsze są problemy z połykaniem i ssaniem. Dziecko, które się krztusi i dławi podczas ssania piersi czy pokarmu z butelki, musi natychmiast zbadać lekarz. Może się jednak zdarzyć, że maluszek nie będzie miał tego problemu, a obniżone napięcie mięśniowe ujawni się dopiero około trzeciego miesiąca życia, kiedy rodzice zauważą, że dziecko nie trzyma główki przy podciąganiu go za rączki, nie unosi stóp ani rączek, nie chwyta nic w dłonie. Zwykle zauważa to ktoś z otoczenia dziecka lub pediatra podczas kontroli. Jeśli niemowlę podnoszone, czy trzymane na rękach „przelewa się” bezwładnie, należy powiadomić lekarza. Jeśli niemowlę w wieku sześciu miesięcy nie potrafi siedzieć, a w wieku dziewięciu miesięcy – stać, możemy mieć niestety do czynienia z obniżonym napięciem mięśniowym. Na szczęście,  w coraz większej liczbie palcówek medycznych niemowlę przechodzi przesiewową kontrolę u fizjoterapeuty. Może on w oczywisty sposób szybciej wychwycić ewentualne nieprawidłowości niż rodzic nieprzygotowany medycznie.

Obniżone napięcie mięśniowe – objawy u przedszkolaków i starszych dzieci

Czasami obniżone napięcie mięśniowe ujawnia się w późniejszym wieku. Dopiero w przedszkolu ktoś z dorosłych zauważa, że maluch nie trzyma prawidłowej postury. Ma on zaokrąglone plecy, wystający brzuszek, wykoślawia stopy i kolana, nie chce brać udziału z zabawach ruchowych. Starsze dzieci cierpiące na hipotonię szybko się męczą, unikają wysiłku, „nie potrafią” siedzieć prosto. Mają one(chociaż nie zawsze) problemy z mową i nadal z przełykaniem. Warto też zwrócić uwagę, czy dziecko siada w tzw. pozycji żabki, czyli klękając i usadzając pupę między piętami. Zwiększony zakres ruchomości w stawach może być sygnałem alarmującym.

Obniżone napięcie mięśniowe – objawy u dorosłych

Obniżone napięcie mięśniowe może pojawić się u osób dorosłych, które przeszły zapalenie opon mózgowych, doznały urazu czaszki albo rdzenia kręgowego, udaru czy zostały zdiagnozowane pod kątem stwardnienia rozsianego. Osoba, która dotąd była sprawna, nagle staje się „niezgrabna”, często się przewraca, przedmioty wypadają jej z rąk. Ma ona problemy z utrzymaniem równowagi, nie może samodzielnie wstać albo usiąść z pozycji leżącej. Jej kończyny są jakby wiotkie, nie może utrzymać prostych pleców, szybko się męczy. Bboi się np. podnieść szklankę, bo spodziewa się, że straci siłę w dłoni i ją upuści. Obniżone napięcie mięśniowe u osoby dorosłej, która wcześniej była sprawna może świadczyć o ujawnianiu się choroby jak np. SMA. Zawsze w takich przypadkach konieczna jest wizyta u lekarza.

Leczenie i rehabilitacja

Dobra wiadomość jest taka, że wiele postaci obniżonego napięcia mięśniowego można wyleczyć. Wszystko zależy od stopnia hipotonii, stopnia uszkodzenia struktur nerwowo-mięśniowych, przyczyn tego nieprawidłowego stanu  i ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Podstawą, zarówno w przypadku dzieci jak i dorosłych, jest rehabilitacja. Fizjoterapeuci dysponują szeregiem metod, ćwiczeń i technik prowadzących do poprawy napięcia mięśni. Wielokierunkowa stymulacja, wyzwalanie pożądanego ruchu, uciskanie odpowiednich punktów na ciele i gimnastyka usprawniająca całe ciało. To tylko niektóre z metod jakimi posługują się dyplomowani rehabilitanci. Metoda Vojty, NDT Bobath, PNF i inne metody neurofizjoterapeutyczne nakierowane na przywracanie tonusu mięśniowego dają nadzieję na normalny rozwój dziecka i powrót do sprawności w przypadku dorosłych.