Akupunktura – czy igły mogą leczyć?

Czy w dobie zaawansowanej medycyny warto sięgać po metody wywodzące się z tradycyjnej medycyny chińskiej? Akupunktura, choć liczy sobie tysiące lat, wciąż budzi zainteresowanie zarówno pacjentów, jak i lekarzy.

Czym jest akupunktura i na czym polega jej działanie?

Akupunktura to wywodząca się z tradycyjnej medycyny chińskiej metoda terapeutyczna, polegająca na precyzyjnym wprowadzaniu bardzo cienkich igieł w określone punkty na ciele – tzw. punkty akupunkturowe. Kluczowe założenie tej techniki opiera się na koncepcji istnienia systemu meridianów, czyli kanałów energetycznych, którymi przemieszcza się energia życiowa – Qi. Zdaniem medycyny Wschodu, wszelkie zaburzenia przepływu Qi mogą prowadzić do choroby, a odpowiednia stymulacja punktów akupunkturowych przywraca równowagę w organizmie.

Ale jak wytłumaczyć to zjawisko z perspektywy zachodniej medycyny opartej na dowodach?

Neurofizjologiczne podstawy działania

Współczesna nauka, choć nie przyjmuje istnienia Qi jako fizycznie mierzalnej energii, dostarcza wyjaśnień opartych na fizjologii i neurologii. Stymulacja punktów akupunkturowych wpływa na zakończenia nerwowe w skórze, tkance podskórnej i mięśniach. Te z kolei przekazują sygnały do rdzenia kręgowego i dalej – do struktur mózgowia odpowiedzialnych za przetwarzanie bólu i emocji.

Badania wykazały, że akupunktura może prowadzić do:

• uwalniania endogennych opioidów, takich jak endorfiny i enkefaliny, które działają przeciwbólowo,
• modulacji aktywności układu limbicznego, wpływającej na regulację stresu, lęku i nastroju,
• zwiększenia przepływu krwi w określonych obszarach, co sprzyja regeneracji tkanek,
• wpływu na oś podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), uczestniczącą w regulacji odpowiedzi hormonalnej i immunologicznej.

Co ciekawe, niektóre badania z wykorzystaniem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) wykazały, że wkłucie igły w określony punkt na ciele aktywuje konkretne obszary mózgu, co sugeruje istnienie wyraźnych powiązań między lokalizacją punktu a efektem terapeutycznym.

Czy wszystkie punkty działają tak samo?

Nie – każdy punkt akupunkturowy ma przypisane określone działanie i wskazania kliniczne. Istnieje około 360 klasycznych punktów opisanych w tradycyjnych atlasach, choć praktyka współczesna często wykorzystuje wybrane zestawy punktów w zależności od dolegliwości. Przykładowo:

• LI4 (Hegu) – stosowany przy bólach głowy, napięciu i do ogólnego wzmocnienia organizmu,
• ST36 (Zusanli) – wpływa na układ pokarmowy i odpornościowy,
• PC6 (Neiguan) – wykorzystywany w łagodzeniu nudności, zaburzeń rytmu serca i niepokoju.

Akupunktura a medycyna integracyjna

W wielu krajach, w tym również w Polsce, akupunktura zyskała uznanie jako element tzw. medycyny integracyjnej – czyli takiej, która łączy podejścia klasyczne z terapiami komplementarnymi. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), akupunktura może być stosowana wspomagająco w terapii ponad 30 schorzeń, m.in. bólów przewlekłych, migren, zespołów stresowych, astmy, zespołów napięcia przedmiesiączkowego czy bezsenności.

Akupunktura nie jest więc jedynie „mistyczną sztuką Wschodu” – to także precyzyjna, fizjologicznie działająca technika, której skuteczność w wybranych wskazaniach znajduje potwierdzenie w literaturze naukowej. A jej największą siłą jest to, że nie tylko działa na ciało, ale również na umysł – harmonizując procesy, które w zabieganym świecie często pozostają rozregulowane.

W jakich przypadkach akupunktura może być pomocna?

Zakres zastosowań akupunktury jest szeroki i obejmuje zarówno leczenie dolegliwości bólowych, jak i wspieranie równowagi psychosomatycznej organizmu. Choć metoda ta nie jest panaceum, to w wielu wskazaniach klinicznych stanowi wartościowe uzupełnienie standardowych procedur medycznych. Kiedy warto ją rozważyć?

Ból przewlekły i ostre zespoły bólowe

Najlepiej udokumentowane zastosowanie akupunktury dotyczy terapii bólu. W szczególności:

• bóle kręgosłupa (lędźwiowego, szyjnego) – stymulacja punktów wzdłuż meridianów pęcherza moczowego, pęcherzyka żółciowego i jelita grubego może zmniejszać napięcie mięśniowe oraz poprawiać przewodnictwo nerwowe,
• rwa kulszowa i zespół bólu korzeniowego – akupunktura może redukować objawy poprzez wpływ na procesy zapalne i zmniejszenie obrzęku uciskającego korzeń nerwowy,
• migreny i napięciowe bóle głowy – systematyczne sesje zmniejszają częstotliwość napadów, obniżają zapotrzebowanie na leki i poprawiają jakość życia,
• choroba zwyrodnieniowa stawów – szczególnie stawu kolanowego, gdzie akupunktura może działać przeciwzapalnie i przeciwbólowo, poprawiając ruchomość stawu.

Zaburzenia neurologiczne

Akupunktura znajduje zastosowanie we wspomaganiu terapii takich schorzeń, jak:

• neuropatia obwodowa – np. w przebiegu cukrzycy lub po chemioterapii, gdzie może przynieść ulgę w parestezjach i piekącym bólu,
• zespół cieśni nadgarstka – stymulacja punktów odpowiadających za przepływ w obszarze kanału nadgarstka wspiera regenerację nerwu pośrodkowego,
• udary mózgu (faza rekonwalescencji) – poprawia lokalne ukrwienie, wspiera neuroplastyczność i zmniejsza napięcie mięśniowe po stronie porażonej.

Zaburzenia psychosomatyczne i psychiczne

Wiele badań wskazuje na potencjalne korzyści z zastosowania akupunktury w regulacji osi stresu HPA (podwzgórze–przysadka–nadnercza):

• stany lękowe i depresyjne – akupunktura może modulować aktywność układu limbicznego oraz podnosić poziom serotoniny i GABA,
• bezsenność i zaburzenia rytmu dobowego – poprawia jakość snu i skraca czas zasypiania, szczególnie u pacjentów z przewlekłym stresem,
• zespół przewlekłego zmęczenia – stymulacja punktów wzdłuż meridianów nerek i śledziony może wspierać adaptację organizmu do obciążeń psychofizycznych.

Problemy układu pokarmowego

Akupunktura oddziałuje także na układ autonomiczny i motorykę przewodu pokarmowego. Zastosowanie obejmuje m.in.:

• nudności i wymioty – np. po chemioterapii, w ciąży czy pooperacyjne (punkt PC6),
• zespół jelita drażliwego (IBS) – redukcja bólu brzucha, wzdęć i nieregularnych wypróżnień,
• refluks żołądkowo-przełykowy – działanie łagodzące nadmierną perystaltykę i regulujące napięcie zwieracza dolnego przełyku.

Wsparcie w terapii uzależnień i leczeniu nałogów

Niektóre protokoły akupunkturowe – zwłaszcza aurikuloterapia (akupunktura ucha) – wykorzystywane są jako uzupełnienie leczenia uzależnień od:

• nikotyny,
• alkoholu,
• opioidów.

Mechanizm działania opiera się na redukcji głodu psychicznego i somatycznego oraz poprawie samopoczucia w okresie odstawienia.

Ginekologia i andrologia

Akupunktura znajduje zastosowanie również w terapii zaburzeń hormonalnych:

• bolesne miesiączki i zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) – łagodzenie bólu, drażliwości, obrzęków,
• niepłodność idiopatyczna – jako wsparcie cyklu owulacyjnego oraz poprawa przepływu krwi w narządach rodnych,
• zaburzenia erekcji i przedwczesny wytrysk – wpływ na ukrwienie i napięcie nerwowe w obrębie miednicy.

Akupunktura, mimo że nie zastępuje leczenia farmakologicznego ani operacyjnego, może być skutecznym elementem kompleksowej terapii. W CKR dokładnie analizujemy wskazania i indywidualny stan zdrowia pacjenta, by jak najlepiej dobrać punkty stymulacji i technikę pracy. Nasz specjalista – Amar Och – posiada doświadczenie w integracji podejścia zachodniego z wiedzą medycyny tradycyjnej, co pozwala oferować skuteczne i bezpieczne terapie nawet w złożonych przypadkach.

Czy akupunktura jest bezpieczna?

Akupunktura jest powszechnie uznawana za bezpieczną metodę terapeutyczną, o ile jest wykonywana przez odpowiednio przeszkolonego specjalistę z zachowaniem zasad aseptyki i znajomości anatomii. Jako technika inwazyjna, polegająca na wprowadzaniu cienkich igieł w skórę i tkanki podskórne, wymaga dużej precyzji oraz świadomości anatomicznych zależności. W prawidłowo przeprowadzonych zabiegach ryzyko powikłań jest znikome, a działania niepożądane – jeśli występują – są zazwyczaj łagodne i przejściowe. Najczęściej obserwuje się krótkotrwałe reakcje miejscowe, takie jak zaczerwienienie skóry, niewielkie krwiaki lub uczucie dyskomfortu w miejscu wkłucia. Rzadziej pojawić się mogą zawroty głowy czy osłabienie, szczególnie u pacjentów nadwrażliwych na bodźce lub odwodnionych.

Z punktu widzenia przeciwwskazań, akupunktury nie zaleca się u pacjentów z ciężką koagulopatią, w aktywnej fazie chorób zakaźnych skóry w miejscu zabiegu, a także bez wcześniejszej konsultacji u kobiet w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. U niektórych pacjentów, zwłaszcza z wysokim poziomem lęku lub niskim progiem bólu, może wystąpić reakcja wazowagalna – objawiająca się chwilowym osłabieniem, zimnym potem czy spadkiem ciśnienia krwi – jednak przy odpowiednim przygotowaniu i spokojnym tempie zabiegu można jej łatwo zapobiec.

Jeśli zmagasz się z przewlekłym bólem, stresem lub innymi dolegliwościami, akupunktura może być wartościowym wsparciem w Twojej terapii.