Choroba zwyrodnieniowa stawów – jak ją rozpoznać i leczyć?
Choroba zwyrodnieniowa stawów, inaczej artroza, jest przewlekłą, postępującą jednostką chorobową, która dotyczy przede wszystkim chrząstki stawowej oraz przyległej tkanki kostnej. W wyniku procesów degeneracyjnych dochodzi do niszczenia chrząstki, przebudowy warstwy podchrzęstnej kości, powstawania osteofitów oraz przewlekłych stanów zapalnych w obrębie stawu.
Spis treści
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęstszą chorobą stawów, a jej rozpowszechnienie wzrasta wraz z wiekiem. Szacuje się, że choroba ta dotyczy nawet 10% dorosłych powyżej 60. roku życia, z czego około 80% ma charakterystyczne dla choroby zmiany radiologiczne, choć nie zawsze objawowe. Kobiety są bardziej narażone na rozwój choroby, szczególnie w okresie pomenopauzalnym.
Czynniki ryzyka
Choroba zwyrodnieniowa stawów jest chorobą wieloczynnikową, a w jej etiologii wyróżnia się zarówno czynniki wewnętrzne i zewnętrzne:
- wiek – ryzyko zachorowania znacząco wzrasta po 50. roku życia
- płeć – kobiety są bardziej narażone, zwłaszcza w odniesieniu do stawów rąk i kolan
- czynniki genetyczne – wykazano rodzinne występowanie, szczególnie w przypadku zajęcia stawów dłoni
- otyłość – nadmiar masy ciała powoduje zwiększone obciążenie stawów, zwłaszcza kolanowych
- urazy stawów – mikrourazy oraz urazy sportowe mogą przyspieszać rozwój zmian zwyrodnieniowych
- charakter pracy zawodowej – praca wymagająca długotrwałego stania lub powtarzalnych ruchów może przyczyniać się do uszkodzenia stawów.
Choroba zwyrodnieniowa stawów – objawy
Choroba zwyrodnieniowa stawów manifestuje się różnorodnymi objawami, które zależą od stopnia zaawansowania zmian oraz lokalizacji dotkniętych stawów.
Do najczęstszych objawów należą:
- ból stawów – jest to dominujący objaw, który nasila się podczas ruchu i ustępuje w spoczynku. W zaawansowanych przypadkach ból może utrzymywać się nawet w nocy, zakłócając sen
- sztywność poranna – objawia się trudnością w rozpoczęciu ruchu po okresie bezczynności, zwykle trwającą mniej niż 30 minut
- ograniczenie ruchomości stawu – wynika z uszkodzenia chrząstki stawowej i zmian w strukturze stawu, co prowadzi do trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak wstawanie czy chodzenie
- trzeszczenia w stawach – pacjenci często odczuwają lub słyszą dźwięki tarcia lub klikania podczas ruchu, spowodowane tarciem nierównych powierzchni stawowych
- obrzęki i stan zapalny – w niektórych przypadkach może występować niewielki obrzęk, spowodowany stanem zapalnym błony maziowej.
- zniekształcenia stawu – powstawanie osteofitów oraz destrukcja tkanek prowadzą do widocznych deformacji, zwłaszcza w stawach rąk, kolan i bioder
- osłabienie mięśni okołostawowych – ból i ograniczona aktywność mogą prowadzić do zaniku mięśni wspierających dany staw, co dodatkowo pogarsza jego stabilność i funkcję.
Objawy te mogą występować z różnym nasileniem, a ich rozwój jest często stopniowy. Wczesne rozpoznanie i odpowiednia interwencja mogą znacznie poprawić jakość życia pacjenta.

Choroba zwyrodnieniowa stawów – diagnostyka
Podstawą rozpoznania choroby jest dokładny wywiad i badanie kliniczne, podczas których lekarz ocenia lokalizację bólu, sztywność stawów oraz zakres ruchomości. Ważne jest także wykluczenie innych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, poprzez odpowiednie badania laboratoryjne, w tym oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF) i przeciwciał anty-CCP. Badania obrazowe, takie jak radiografia, są kluczowe dla oceny zmian strukturalnych, takich jak zwężenie szpary stawowej czy obecność osteofitów. W niektórych przypadkach pomocny może być rezonans magnetyczny, który dokładniej obrazuje tkanki miękkie i wczesne zmiany w chrząstce stawowej.
Na czym polega leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?
Leczenie artrozy obejmuje podejście wielodyscyplinarne, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz stopnia zaawansowania choroby.
Farmakologiczne leczenie tej choroby obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych, takich jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne, które zmniejszają ból i łagodzą stany zapalne w stawach. Dodatkowo, stosowane są preparaty, które mogą wspierać proces odbudowy chrząstki stawowej oraz spowalniać postęp degeneracji, co przyczynia się do złagodzenia objawów choroby.
Rehabilitacja
Rehabilitacja w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów odgrywa ważną rolę, łącząc różne metody terapeutyczne w celu poprawy funkcji stawów, zmniejszenia bólu oraz zapobiegania dalszemu postępowi zmian degeneracyjnych. Regularna fizjoterapia jest fundamentem rehabilitacji, polegając na wykonywaniu ćwiczeń wzmacniających mięśnie okołostawowe, co pozwala na odciążenie uszkodzonych stawów i poprawę ich stabilności. Ważne jest indywidualne dopasowanie planu ćwiczeń, aby uniknąć przeciążeń i dalszych uszkodzeń.
W terapii wykorzystuje się także zaawansowane metody fizykoterapeutyczne. Elektroterapia, działająca za pomocą prądów o różnej częstotliwości, pomaga zmniejszać ból, poprawia ukrwienie tkanek i redukuje napięcie mięśniowe. Warto wspomnieć o super indukcyjnej stymulacji (SIS), która jest nowoczesną metodą fizykoterapeutyczną wykorzystującą silne impulsy elektromagnetyczne. SIS działa na głębokie warstwy tkanek, stymulując regenerację, łagodząc ból oraz poprawiając napięcie mięśniowe i zakres ruchomości stawów. Metoda ta jest szczególnie przydatna u pacjentów z trudnymi do leczenia zmianami degeneracyjnymi, zapewniając szybkie efekty terapeutyczne.
Ultradźwięki, poprzez działanie mechaniczne i termiczne, wspomagają regenerację tkanek i łagodzą stany zapalne. Magnetoterapia wykorzystuje pole magnetyczne, które stymuluje metabolizm komórkowy, wspomagając procesy naprawcze w tkankach stawowych. Laseroterapia, oparta na wykorzystaniu skoncentrowanego światła, działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo, przyczyniając się do poprawy funkcji stawów. Krioterapia, czyli leczenie zimnem, redukuje obrzęk i łagodzi dolegliwości bólowe, szczególnie podczas zaostrzeń choroby. Hydroterapia, oparta na ćwiczeniach wykonywanych w wodzie, pozwala na odciążenie stawów dzięki działaniu siły wyporu, umożliwiając bezbolesne zwiększanie zakresu ruchu oraz poprawę siły mięśniowej.
Integracja tych metod terapeutycznych umożliwia holistyczne podejście do pacjenta, wspierając jego zdolność do samodzielnego funkcjonowania i poprawiając jakość życia.
Interwencje chirurgiczne
Wskazane w zaawansowanych przypadkach, kiedy inne metody leczenia nie przynoszą poprawy. Najczęściej stosowana jest endoprotezoplastyka stawu, która przywraca funkcję i znacząco zmniejsza ból.
Zmiana stylu życia
Jednym z najważniejszych elementów jest redukcja masy ciała, która pomaga znacznie zmniejszyć obciążenie stawów, szczególnie kolanowych i biodrowych. Każdy kilogram nadmiarowej wagi może wpływać na stawy z siłą nawet czterokrotnie większą podczas ruchu, co prowadzi do przyspieszonego zużycia chrząstki stawowej. Równie ważna jest regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta. Zaleca się lekkie formy ruchu, takie jak spacery, pływanie czy jazda na rowerze, które pozwalają na utrzymanie sprawności stawów bez ich nadmiernego obciążania. Ważne jest unikanie aktywności osiowych, takich jak dźwiganie ciężarów, które mogą prowadzić do zaostrzenia objawów. Modyfikacja codziennych nawyków może obejmować wprowadzenie ergonomicznych rozwiązań w miejscu pracy i domu, takich jak używanie podłokietników, podpórek pod plecy oraz odpowiedniego obuwia z amortyzacją. Istotne jest także dbanie o zdrową dietę bogatą w witaminy i minerały, szczególnie wapń i witaminę D, które wspierają zdrowie kości i stawów.
Edukacja pacjenta dotycząca prawidłowej postawy i technik wykonywania codziennych czynności może pomóc uniknąć dodatkowych urazów oraz zwiększyć samodzielność w życiu codziennym.
Jakie są rokowania?
Artroza jest chorobą przewlekłą, wymagającą długotrwałej opieki medycznej. Odpowiednio dobrane leczenie oraz wczesna interwencja mogą znacząco poprawić jakość życia pacjentów, choć proces degeneracyjny stawów jest nieodwracalny.
Choroba zwyrodnieniowa stawów – problem zdrowotny i społeczny
Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi istotny problem zdrowotny i społeczny, zwłaszcza w starzejącym się społeczeństwie. Zrozumienie jej patogenezy, czynników ryzyka oraz metod leczenia jest kluczowe dla poprawy rokowań pacjentów i minimalizacji negatywnego wpływu na jakość życia.