Ganglion nadgarstka – co to jest i kiedy wymaga leczenia?

Ganglion nadgarstka, nazywany również torbielą galaretowatą, to najczęstsza zmiana torbielowata, występująca w okolicy nadgarstka i ręki. Jest to łagodna, galaretowata struktura wypełniona płynem, która rozwija się w pobliżu torebek stawowych lub pochewek ścięgnistych. Mimo iż ganglion nie stanowi zagrożenia dla życia, jego obecność może prowadzić do dolegliwości bólowych, ograniczenia ruchomości stawu oraz problemów funkcjonalnych, zwłaszcza u pacjentów wykonujących precyzyjne ruchy dłonią, takich jak muzycy czy osoby pracujące przy komputerze.

Ganglion nadgarstka – jakie są przyczyny powstawania?

Przyczyny powstawania ganglionu nadgarstka nie są do końca poznane, jednak współczesne badania sugerują, że istotną rolę odgrywają mikrourazy, przewlekłe przeciążenia stawów oraz zmiany degeneracyjne w obrębie struktur stawowych i ścięgnistych. Ganglion nadgarstka rozwija się najczęściej w wyniku nagromadzenia płynu stawowego lub maziowego, który w wyniku nadmiernego obciążenia stawu przedostaje się do otaczających tkanek przez osłabione miejsca w torebce stawowej lub pochewkach ścięgnistych.

Przyjrzyjmy się bliżej tym procesom.

Jednym z głównych mechanizmów powstawania ganglionu jest przeciążenie stawów nadgarstka, zwłaszcza u osób wykonujących powtarzalne ruchy nadgarstkiem. Czynności takie jak pisanie, praca przy komputerze, gra na instrumentach muzycznych czy intensywne uprawianie sportów, które wymagają ciągłego obciążania stawów nadgarstka, mogą prowadzić do mikrourazów i przeciążenia struktur okołostawowych. Te mikrourazy osłabiają torebkę stawową, powodując powstanie wybrzuszenia, które wypełnia się płynem stawowym.

Dodatkowo, zmiany zwyrodnieniowe stawów, takie jak choroba zwyrodnieniowa, mogą przyczyniać się do osłabienia struktur stawowych, sprzyjając rozwojowi ganglionów. W przypadku przewlekłych stanów zapalnych lub uszkodzeń chrząstki stawowej dochodzi do zwiększonego wydzielania płynu stawowego, który, nie mogąc być prawidłowo resorbowany, gromadzi się w formie torbieli.

Gangliony mogą także rozwijać się w wyniku urazów, takich jak skręcenia, zwichnięcia czy złamania w obrębie nadgarstka. Uraz mechaniczny może prowadzić do uszkodzenia torebki stawowej lub pochewki ścięgnistej, co umożliwia wyciek płynu stawowego do tkanek otaczających. Proces ten może mieć charakter bezpośredni, gdy ganglion pojawia się wkrótce po urazie, lub rozwijać się stopniowo, gdy mikrouszkodzenia powodują stopniowe osłabienie struktur stawowych.

Należy również wspomnieć o genetycznych predyspozycjach do powstawania ganglionów. U niektórych pacjentów występuje zwiększona podatność na rozwój torbieli stawowych, co może być związane z wrodzonym osłabieniem tkanek łącznych lub z zaburzeniami metabolicznymi wpływającymi na funkcjonowanie stawów i ścięgien.

Objawy ganglionu nadgarstka

Ganglion nadgarstka manifestuje się jako widoczny, elastyczny guzek w okolicy grzbietowej lub dłoniowej nadgarstka. Jego wielkość może się zmieniać w zależności od aktywności stawu, z tendencją do powiększania się po intensywnym używaniu dłoni. Guzek może mieć średnicę od kilku milimetrów do kilku centymetrów, a jego powierzchnia jest gładka.

Pacjenci często zgłaszają:

• ból i dyskomfort w okolicy nadgarstka, szczególnie podczas ruchu, podnoszenia ciężkich przedmiotów lub długotrwałego obciążania stawu
• ograniczenie ruchomości nadgarstka, zwłaszcza w sytuacjach wymagających precyzyjnych ruchów
• osłabienie siły uchwytu, co może prowadzić do trudności w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak pisanie, podnoszenie przedmiotów czy praca manualna
• drętwienie i parestezje, jeżeli torbiel uciska nerwy przebiegające w okolicy nadgarstka, co może powodować objawy podobne do zespołu cieśni nadgarstka

Należy podkreślić, że gangliony mogą być bezbolesne, zwłaszcza jeśli są małe. W takich przypadkach ich obecność często jest zauważana przypadkowo przez pacjenta.

Diagnostyka ganglionu nadgarstka

Rozpoznanie ganglionu nadgarstka opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniu fizykalnym. W wielu przypadkach charakterystyczny wygląd oraz palpacja zmiany wystarczą do postawienia diagnozy. Jednak w celu wykluczenia innych patologii stawowych lub guzów, stosuje się również dodatkowe metody diagnostyczne.

Ultrasonografia (USG) jest powszechnie stosowana do potwierdzenia obecności torbieli ganglionowej oraz do oceny jej rozmiaru i położenia względem struktur stawowych i ścięgnistych. Badanie ultrasonograficzne umożliwia również ocenę gęstości płynu w ganglionie oraz wykluczenie zmian o innym charakterze, takich jak nowotwory. W bardziej złożonych przypadkach, szczególnie gdy istnieje podejrzenie uszkodzenia głębszych struktur stawu, stosuje się rezonans magnetyczny (MRI). MRI pozwala na dokładną ocenę zarówno ganglionu, jak i sąsiednich tkanek, takich jak więzadła, ścięgna czy chrząstka stawowa.

W razie wątpliwości co do charakteru zmiany lub gdy planowane jest leczenie chirurgiczne, można wykonać punkcję aspiracyjną ganglionu, aby pobrać próbkę płynu do analizy. Badanie to pozwala na potwierdzenie obecności płynu galaretowatego i wykluczenie innych patologii, takich jak nowotwory czy zmiany zapalne.

Ganglion nadgarstka – na czym polega leczenie?

Leczenie ganglionu nadgarstka zależy od jego wielkości, umiejscowienia oraz nasilenia objawów klinicznych. U pacjentów bez dolegliwości bólowych i dysfunkcji nadgarstka zaleca się leczenie zachowawcze, które polega na obserwacji zmiany. Gangliony mogą spontanicznie zmniejszać się lub nawet zniknąć, zwłaszcza gdy pacjent unika czynników prowokujących, takich jak nadmierne obciążenie stawu. W przypadku, gdy torbiel powoduje ból, ogranicza ruchomość nadgarstka lub nie ustępuje pomimo leczenia zachowawczego, stosuje się bardziej zaawansowane metody terapii.

Punkcja aspiracyjna jest jedną z pierwszych metod leczenia stosowaną w przypadku bolesnych ganglionów. Procedura polega na nakłuciu torbieli i odprowadzeniu płynu galaretowatego z jej wnętrza. Aby zmniejszyć ryzyko nawrotu, do wnętrza torbieli może zostać wstrzyknięty środek sklerotyzujący lub kortykosteroid. Choć punkcja aspiracyjna przynosi szybkie rezultaty, istnieje ryzyko nawrotu torbieli, zwłaszcza w przypadkach dużych ganglionów. Jeśli punkcje aspiracyjne okazują się nieskuteczne lub torbiel nawraca, rozważa się leczenie chirurgiczne. Chirurgiczne usunięcie ganglionu polega na wycięciu całej torbieli wraz z jej szypułą, co zmniejsza ryzyko nawrotu. Zabieg ten można przeprowadzić zarówno metodą otwartą, jak i artroskopową, w zależności od wielkości torbieli oraz preferencji chirurga. Artroskopia ma tę zaletę, że jest mniej inwazyjna i wiąże się z krótszym czasem rekonwalescencji, ale nie zawsze jest możliwa w przypadku głębiej położonych ganglionów.

Po zabiegu chirurgicznym pacjenci zwykle poddawani są rehabilitacji, która ma na celu przywrócenie pełnej ruchomości nadgarstka oraz zapobieganie nawrotom torbieli. W procesie rehabilitacji stosuje się ćwiczenia wzmacniające, a także techniki mobilizacyjne mające na celu poprawę biomechaniki stawu nadgarstkowego.

Podsumowując, ganglion nadgarstka to łagodna zmiana, która może prowadzić do bólu i dyskomfortu, zwłaszcza u osób wykonujących precyzyjne prace rękami. Chociaż leczenie zachowawcze często jest skuteczne, w przypadkach nawracających lub dużych ganglionów może być konieczne leczenie inwazyjne. Diagnostyka oparta na badaniu fizykalnym, USG lub MRI pozwala na dokładne określenie charakteru torbieli, co ułatwia dobór odpowiedniej metody terapii. Właściwie przeprowadzone leczenie, w połączeniu z odpowiednią rehabilitacją, może przynieść pacjentom długotrwałą ulgę i przywrócenie pełnej sprawności nadgarstka.