Cukrzyca – choroba XXI wieku – jakie są przyczyny, objawy i leczenie?

Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, która dotyka miliony ludzi na całym świecie. Charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, wynikającym z defektu w wydzielaniu lub działaniu insuliny. W Polsce choruje na nią około 3 miliony osób, a liczba ta stale rośnie. Jakie są przyczyny cukrzycy i jej objawy? Na czym polega diagnostyka i leczenie? Czy cukrzycy możemy zapobiec?

Jakie są rodzaje cukrzycy?

Cukrzyca dzieli się na kilka głównych typów, z których każdy ma swoje specyficzne cechy i przyczyny:

• cukrzyca typu 1 – jest to autoimmunologiczne schorzenie, w którym organizm atakuje komórki beta trzustki produkujące insulinę. Najczęściej diagnozowana u dzieci i młodych dorosłych, wymaga codziennego podawania insuliny
• cukrzyca typu 2 – najczęściej występujący typ cukrzycy, zazwyczaj rozwijający się u dorosłych, choć coraz częściej diagnozowany także u młodszych osób. Jest związany z insulinoopornością oraz niewystarczającą produkcją insuliny przez trzustkę. Styl życia, otyłość i brak aktywności fizycznej odgrywają kluczową rolę w rozwoju tej choroby
• cukrzyca ciążowa – występuje u niektórych kobiet w ciąży i zazwyczaj ustępuje po porodzie. Może jednak zwiększać ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości
• inne specyficzne typy cukrzycy – są to rzadziej występujące formy cukrzycy, wynikające z różnych przyczyn genetycznych, chorób trzustki czy stosowania niektórych leków.

Jakie są objawy cukrzycy?

Objawy cukrzycy mogą być różnorodne i zależą od poziomu podwyższenia cukru we krwi. Do najczęstszych należą:

• nadmierne pragnienie i częste oddawanie moczu
• niezamierzona utrata masy ciała
• zmęczenie i osłabienie
• zamglone widzenie
• powolne gojenie się ran
• częste infekcje, zwłaszcza skórne i grzybicze
• drażliwość i zmiany nastroju

Diagnostyka cukrzycy

Diagnostyka cukrzycy opiera się na badaniach poziomu glukozy we krwi. Najważniejsze z nich to:

• badanie glukozy na czczo – pomiar poziomu cukru we krwi po przynajmniej 8 godzinach od ostatniego posiłku.
• test tolerancji glukozy – badanie poziomu cukru we krwi przed i po spożyciu określonej ilości glukozy.
• hemoglobina glikowana (HbA1c) – pomiar średniego poziomu glukozy we krwi z ostatnich 2-3 miesięcy.

W przypadku podejrzenia cukrzycy, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak pomiar poziomu insuliny czy przeciwciał przeciwko komórkom beta trzustki.

Jak leczona jest cukrzyca?

Leczenie cukrzycy zależy od jej typu i zaawansowania. Obejmuje:

• zmiany stylu życia – kluczowe w leczeniu cukrzycy typu 2. Obejmują zdrową dietę, regularną aktywność fizyczną, utrzymanie prawidłowej masy ciała i unikanie używek
• leki doustne – stosowane głównie w cukrzycy typu 2, pomagają kontrolować poziom glukozy we krwi poprzez różne mechanizmy, takie jak zwiększenie wrażliwości na insulinę czy zmniejszenie produkcji glukozy przez wątrobę.
• insulina – niezbędna w leczeniu cukrzycy typu 1 i zaawansowanej cukrzycy typu 2. Dostępna w różnych formach, takich jak insulina krótkodziałająca, długodziałająca i mieszanki insulinowe
• monitorowanie poziomu glukozy – regularne sprawdzanie poziomu cukru we krwi pozwala na lepsze kontrolowanie choroby i dostosowywanie leczenia.

Zalecenia w cukrzycy typu 1

• regularne posiłki – spożywanie posiłków o stałych porach pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu cukru we krwi
• zbilansowane posiłki – każdy posiłek powinien zawierać odpowiednie proporcje białek, tłuszczów i węglowodanów
• ograniczenie cukrów prostych – unikanie słodyczy, napojów gazowanych i soków owocowych, produktów wysokoprzetworzonych, które szybko podnoszą poziom cukru we krwi
• spożywanie błonnika – błonnik pomaga w kontrolowaniu poziomu cukru we krwi i poprawia trawienie. Bogate w błonnik są warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe
• unikanie tłuszczów trans i nasyconych – wybieranie zdrowych tłuszczów, takich jak oleje roślinne, orzechy i nasiona.

Wymienniki węglowodanowe

Wymienniki węglowodanowe (WW) są narzędziem, które pomaga w obliczaniu ilości spożywanych węglowodanów, co jest kluczowe dla kontrolowania poziomu cukru we krwi. Jeden wymiennik węglowodanowy odpowiada 10 gramom węglowodanów. Stosowanie wymienników pozwala na elastyczne planowanie posiłków i dokładne dawkowanie insuliny.

Jak korzystać z wymienników węglowodanowych?

Przed każdym posiłkiem oblicza się liczbę wymienników węglowodanowych, które będą spożywane. Pomaga to w określeniu dawki insuliny potrzebnej do utrzymania prawidłowego poziomu cukru we krwi.

Regularne monitorowanie poziomu cukru we krwi przed i po posiłkach pomaga w dostosowywaniu ilości wymienników i dawki insuliny.

Jak obliczać wymienniki węglowodanowe?

Większość produktów spożywczych ma etykiety z informacją o zawartości węglowodanów. Należy odczytać ilość węglowodanów w porcji i przeliczyć na wymienniki (10 gramów węglowodanów = 1 WW). Dostępne są tabele wymienników węglowodanowych, które zawierają informacje o ilości WW w różnych produktach spożywczych.

Waga kuchenna może być pomocna w dokładnym określaniu masy produktów, co ułatwia obliczanie WW.

Zapobieganie cukrzycy

Chociaż cukrzyca typu 1 nie jest możliwa do zapobieżenia, istnieje wiele sposobów na zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2:

• utrzymanie zdrowej masy ciała
• regularna aktywność fizyczna
• zbilansowana dieta bogata w błonnik, warzywa i niskokaloryczne produkty
• unikanie nadmiernego spożycia cukrów prostych i tłuszczów nasyconych
• regularne badania profilaktyczne

Podsumowując, cukrzyca to poważna choroba, która może prowadzić do wielu powikłań zdrowotnych, jeśli nie jest odpowiednio kontrolowana. Wczesne rozpoznanie, właściwe leczenie i zdrowy styl życia mogą znacząco poprawić jakość życia osób z cukrzycą. Edukacja na temat tej choroby oraz regularne badania są kluczowe w zapobieganiu jej rozwojowi i skutecznemu zarządzaniu jej objawami.