PCOS – zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedna z najczęstszych endokrynologicznych przypadłości dotykających kobiety w wieku reprodukcyjnym. Jest główną przyczyną zaburzeń miesiączkowania i niepłodności wśród kobiet. PCOS to zaburzenie o podłożu zapalnym, które skutkuje brakiem lub bardzo rzadkim występowaniem owulacji.

Zespół policystycznych jajników – czynniki występowania

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to złożone schorzenie endokrynologiczne, które może mieć wiele przyczyn. Występowanie PCOS jest związane z kilkoma różnymi czynnikami, które mogą oddziaływać na siebie wzajemnie, prowadząc do rozwoju tego schorzenia.

Czynniki genetyczne

PCOS może mieć podłoże dziedziczne, często występuje rodzinne. Kobiety, których matki lub siostry mają PCOS, są bardziej narażone na wystąpienie tego schorzenia.

Nadmierna produkcja androgenów

Androgeny to grupa hormonów steroidowych, które dominują u mężczyzn, głównym krążącym androgenem jest testosteron, produkowany głównie w komórkach Leydiga w jądrach. Należy jednak pamiętać, że androgeny są również obecne w mniejszych ilościach u kobiet. Hormony te odgrywają kluczową rolę w rozwoju i utrzymaniu cech płciowych męskich, a także wpływają na wiele procesów fizjologicznych zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Nadmiar androgenów u kobiet może prowadzić do wielu zaburzeń. Jajniki kobiet z PCOS wytwarzają większe ilości androgenów, co może zakłócać proces owulacji i prowadzić do objawów takich jak nadmierne owłosienie (hirsutyzm) oraz trądzik.

Insulinooporność

U wielu kobiet z PCOS występuje również insulinooporność, co oznacza, że ich organizmy mają trudności z efektywnym wykorzystaniem insuliny. Aby to skompensować, organizm produkuje więcej insuliny, co może prowadzić do wzmożonej produkcji androgenów, które zakłócają regularność owulacji.

Stan zapalny

Podwyższony poziom stanów zapalnych jest często obserwowany u kobiet z PCOS. Zapalenie może pobudzać jajniki do zwiększonej produkcji androgenów, co przyczynia się do rozwoju objawów PCOS.

Czynniki środowiskowe

Spożywanie dużych ilości węglowodanów prostych, brak regularnej aktywności fizycznej, chroniczny stres i otyłość to czynniki, które mogą zaburzać równowagę mikrobioty jelitowej. Te czynniki mogą prowadzić do stanu zapalnego, który wpływa na zdrowie metaboliczne i hormonalne. Kobiety z PCOS często mają więcej bakterii patogennych oraz zmniejszoną ilość bakterii o korzystnym działaniu, co może nasilać objawy schorzenia.

Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników (PCOS)?

Objawy PCOS są różnorodne, ale najczęściej obejmują:

• nieregularne lub zupełny brak miesiączki
• nadmierne owłosienie (hirsutyzm)
• trądzik i tłusta skóra
• przerzedzenie włosów lub łysienie typu męskiego
• przybieranie na wadze i trudności w odchudzaniu
• niepłodność

Diagnoza

Diagnozowanie PCOS zwykle polega na wykluczeniu innych stanów, takich jak zaburzenia tarczycy, hiperprolaktynemii oraz guzy nadnerczy lub jajników. Diagnoza opiera się na obecności co najmniej dwóch z następujących kryteriów:

1. Hiperandrogenizm (objawy kliniczne lub biochemiczne)
2. Zaburzenia owulacji (nieregularne miesiączki)
3. Polikystyczne jajniki widoczne na ultrasonografii.

Zespół policystycznych jajników – leczenie

Leczenie PCOS jest bardzo indywidualne i może obejmować zmiany stylu życia, leki, a w niektórych przypadkach interwencje chirurgiczne.

Zmiany stylu życia

Utrata wagi poprzez dietę i ćwiczenia może znacznie poprawić samopoczucie, a także  zmniejszyć dokuczliwe objawy. Badania wskazują, że nawet niewielka utrata wagi (5-10%) może przywrócić owulację i regularność cykli menstruacyjnych.

Dieta

Dieta odgrywa kluczową rolę przy jednostce chorobowej jaką jest  PCOS.  O to wskazówki jak można zmodyfikować swój jadłospis.

• Spożywanie pokarmów zgodnie z zapotrzebowaniem energetycznym.
• Unikanie przetworzonych produktów.
• Spożywanie regularnych posiłków, aby utrzymać stabilny poziom cukru we krwi.
• Włączenie do diety dużej ilości warzyw, owoców, chudego białka i zdrowych tłuszczów
• Zmniejszenie spożycia węglowodanów – dieta o niskim indeksie glikemicznym (IG) może być korzystna, ponieważ pomaga kontrolować poziom cukru we krwi i insuliny. Węglowodany o niskim IG są trawione wolniej, co zapobiega gwałtownym skokom poziomu cukru we krwi.
• Zwiększenie spożycia białka – dieta bogata w białko może pomóc w kontrolowaniu apetytu i utrzymaniu masy mięśniowej podczas odchudzania. Wyższe spożycie białka może również poprawić wrażliwość na insulinę i regulację poziomu hormonów. Decyzję o zwiększeniu podaży białka w diecie należy jednak skonsultować z lekarzem lub dietetykiem. Problemy z nerkami, wątrobą oraz inne schorzenia mogą stanowić przeciwwskazaniem do stosowania takiej diety.
• Zdrowe tłuszcze – zdrowe tłuszcze, takie jak tłuszcze jednonienasycone i wielonienasycone, mogą pomóc przy PCOS. Znajdują się one w produktach takich jak oliwa z oliwek, awokado, orzechy i ryby. Mogą one poprawić profil lipidowy i zmniejszyć stan zapalny.
• Błonnik – dieta bogata w błonnik może pomóc w kontroli poziomu cukru we krwi i poprawie zdrowia jelit. Produkty bogate w błonnik to warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i rośliny strączkowe. Należy pamiętać, że zwiększając podaż błonnika w diecie, powinniśmy pić więcej wody, żeby nie dochodziło do wzdęć a także zaparć.
• Stosowanie diety z włączeniem produktów przeciwzapalnych oraz zastosowaniem listy ANDI – ANDI to wskaźnik, który ocenia żywność na podstawie zawartości mikroelementów na kalorię. Produkty z wysoką wartością ANDI są bogate w witaminy, minerały, fitochemikalia i inne korzystne składniki odżywcze, przy jednoczesnym niskim ładunku kalorycznym. Do takich produktów należą m.in. jarmuż, szpinak, papryka, jagody, soczewica, fasola czarna itd.
• Dieta przeciwzapalna

Nie istnieje jedna “najlepsza” dieta dla wszystkich kobiet z PCOS. Zindywidualizowane podejście, które uwzględnia preferencje żywieniowe, styl życia i inne schorzenia, jest kluczowe. Dietetyk może pomóc w opracowaniu planu żywieniowego, który będzie odpowiedni dla konkretnej osoby.

PCOS to skomplikowane schorzenie, które wymaga holistycznego podejścia do leczenia, uwzględniającego zarówno aspekty medyczne, jak i styl życia. Indywidualne podejście do każdej pacjentki jest kluczem do  poprawy jakości życia.