Jak wybrać plecak dla dziecka? – porady, dolegliwości, postura
Czy plecak to problem wielkiej wagi?
Internet pełen jest porad, jak wybrać plecak dla dziecka. Rozmaite portale prześcigają się w ostrzeżeniach, jak groźne jest niewłaściwe dobranie tornistra. Jak szkodzi dziecku i co zrobić, aby te zagrożenia wyeliminować
Spis treści
Niewątpliwie jest wiele prawdy w tych artykułach, jednakże warto przyjrzeć się tematowi nieco szerzej.
Czy plecak zmienia posturę dziecka?
Przeprowadzono wiele badań naukowych sprawdzających wpływ plecaków na posturę dziecka1,2.
Pokazują one, że można znaleźć zależność biomechaniki ciała od wagi plecaka noszonego przez badanego.
U dzieci szkolnych noszących plecaki o wadze większej, niż 10% ciężaru ciała widać tendencję do spłyconej lordozy lędźwiowej, czy pionowego ustawienia kości krzyżowej w stosunku do dzieci noszących lżejsze plecaki1.
Noszenie plecaka na jednym ramieniu wpływa z kolei na kształt kifozy piersiowej2.
Wyniki powyższych badań wydają się być oczywiste. Zgodnie z trzecią zasadą dynamiki Newtona, każda siła zewnętrzna działająca na ciało (w tym wypadku ludzkie) powoduje reakcję tego ciała. Trudno więc oczekiwać, iż dodatkowy ciężar w postaci plecaka nic nie zmieni.
Czy plecak może powodować ból?
W dostępnych badaniach można znaleźć korelację pomiędzy ciężarem tornistrów noszonych przez dzieci, a występowaniem dolegliwości bólowych w obrębie pleców.
Młodsi uczniowie, a zwłaszcza dziewczynki są bardziej narażone na ryzyko bólu ze względu na stosunkowo niższy ciężar ciała. Okazało się również, że dziewczynki noszą plecaki cięższe, niż chłopcy3.
U dzieci noszących plecaki o większej wadze zaobserwowano częstsze nieobecności w szkole, więcej zwolnień z zajęć fizycznych oraz większe wykorzystanie chiropraktyki3. Z kolei bez znaczenia pozostawał fakt wykorzystania 1 lub 2 szelek plecaka4.
Czym jest ból?
W tym miejscu należy odwołać się do definicji bólu.
W kontekście obecnej wiedzy przyjmuje się, iż ból jest „opinią mózgu na temat zaistniałej sytuacji”5.
Fakt ten jest istotny, aby właściwie zinterpretować wynik następującego badania: u dzieci, u których wystąpiły dolegliwości pleców, 34% ograniczało aktywność z tego powodu, 14% korzystało z leków przeciwbólowych, a 82% uważało, że to właśnie ich plecak spowodował lub pogorszył ból4.
Można dostrzec, że zaledwie 1/3 badanych odbiera ból na tyle intensywnie, aby ograniczyć swoje aktywności, ale aż 4/5 uważa, że problem stanowi plecak.
Co jeszcze powoduje plecak? – dolegliwości
Ciało ludzkie to nie tylko szkielet i mięśnie, ale również pozostałe układy.
W jednej z prób badawczych naukowcy sprawdzali wpływ ciężaru plecaka na reakcję układów sercowo-naczyniowego oraz oddechowego6.
Okazało się, że dopiero przy noszeniu plecaka o wadze równej 10,5% masy ciała badanego następowała reakcja w postaci przyspieszenia oddechu oraz wzrostu ciśnienia krwi.
Efekt ten najbardziej widoczny był jednak przy ciężarze równym 13% masy ciała badanego. Na tej podstawie zalecono maksymalne obciążenie dla dzieci i młodzieży do 8% masy ciała.
Ile powinien ważyć plecak?
W piśmiennictwie wielokrotnie przewijają się maksymalne wartości ciężaru dziecięcego plecaka, jako 10 do 15% masy ciała.
Takie zalecenia przyjął również polski Główny Inspektor Sanitarny7.
W literaturze można jednak znaleźć sprzeczne wnioski. Zalecane obciążenie dla uczniów w wieku szkolnym wynosi od 5% do 20% ich masy ciała, a dowody łączące ciężar plecaka i ból pleców nie są jednoznaczne8.
Obiektywny ciężar plecaka, czas dojazdu do szkoły, postawa i płeć mogą być znacząco związane ze zgłaszanymi objawami.
Także inne cechy, jak społeczno-ekonomiczne oraz demograficzne mogą przyczyniać się do bólów wiązanych tylko z plecakiem.
Część badań sugeruje, że uczniowie dostrzegają związek nie tylko pomiędzy ciężarem plecaka, ale również czasem jego używania, postawą i bólem.
Sugeruje to, że proste sterowanie wagą plecaków może okazać się niewystarczające do wyeliminowania dolegliwości wiązanych z noszeniem tornistra9.
Ile waży plecak twojego dziecka?
Wyniki badań są bezlitosne. Większość rodziców (96%!) nigdy nie sprawdziło ciężaru plecaka własnego dziecka. Co więcej, 34% nigdy nie widziało jego zawartości10.
Ile waży plecak Twojego dziecka?
Czy liczą się tylko kilogramy?
Prasa, organizacje zawodowe i czasopisma przekazują niepokojące informacje o rosnącej częstości występowania bólu pleców u dzieci w wieku szkolnym.
Ciężar plecaków przyjęto jako jeden z głównych czynników wpływających na to zjawisko.
Podstawowym trzonem tego twierdzenia jest założenie oparte na modelu biomechanicznym mówiącym, iż niedojrzały kręgosłup nie wytrzyma mechanicznego obciążenia tornistrem.
Niestety fakty pokazują ograniczone dowody na poparcie tego założenia.
Literatura sugeruje, iż jest wręcz przeciwnie. Czynniki psychologiczne i społeczne mogą mieć większe znaczenie w wyjaśnieniu bólu pleców u dzieci.
Można stwierdzić, że ból pleców u dzieci (tak jak u dorosłych) powinien być postrzegany z perspektywy modelu biopsychospołecznego11.
Czy ważę plecak mojego dziecka?
Nie ważę. Kontroluję jednak, co jest wkładane do środka. Jeżeli ciężar wydaje się być duży, lojalnie uprzedzam latorośl, że jego obowiązkiem będzie noszenie tego plecaka przez cały dzień. Nie wyręczam!
Dzieci spontanicznie podejmują się działań związanych z dźwiganiem nie myśląc o konsekwencjach z tego wynikających.
Przypomnij sobie, jaką frajdą było podnoszenie młodszego kuzyna, czy przetaczanie ciężkich kamieni na wakacjach.
To naturalne. Podnoszony ciężar stymuluje receptory czucia głębokiego, a pokonanie trudnego zadania ma zbawienny wpływ na samoocenę.
Chcesz wychować silnego i pewnego siebie dorosłego? Zacznij od małych rzeczy. Naucz odpowiedzialności, wyrób siłę i charakter.
W dorosłym życiu nikt nie daje medali za uczestnictwo i nikt nie nosi teczki za pracownikiem.
Profesor O’Sullivan w jednym ze swoich wykładów mówi, że najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić dla własnego dziecka, to dorzucić mu kamień do plecaka12. Tego się trzymam.
Literatura:
- Influence of the Weight of a School Backpack on Spinal Curvature in the Sagittal Plane of Seven-Year-Old Children.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4564613/ - Effect of asymmetrical backpack load on spinal curvature in school children.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25425595 - Association of relative backpack weight with reported pain, pain sites, medical utilization, and lost school time in children and adolescents.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17430435 - Back pain and backpacks in school children.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16670549 - Dlaczego boli?
http://joannatokarska.pl/dlaczego-boli/ - Effect of carrying school backpacks on cardio-respiratory changes in adolescent students
https://link.springer.com/article/10.1007/s11332-008-0060-8 - Ocena obciążenia uczniów tornistrami i plecakami.
http://plock.psse.waw.pl/nadzor/sekcja-higieny-dzieci-i-mlodziezy/ocena-obciazenia-uczniow-tornistrami-i-plecakami - Schoolbag weight limit: can it be defined?
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23517005 - School backpacks: it’s more than just a weight problem.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20075526 - Parental knowledge of school backpack weight and contents
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1719266/pdf/v088p00018.pdf - Back pain and backpacks in children: Biomedical or biopsychosocial model?
http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09638280600554785 - Back pain – separating fact from fiction – Prof Peter O’Sullivan
https://www.youtube.com/watch?v=dlSQLUE4brQ
