Co to jest bruksizm?

Wielu z nas zdarzały się dolegliwości bólowe odczuwane w okolicy ucha lecz nie zawsze zwiastują one problemy związane aparatem słuchu. Bardzo często zdarza się ze bóle w okolicy ucha dotyczą stawu skroniowo-żuchwowego (SSŻ) ponieważ ten staw leży blisko przewodu słuchowego. Zatem jak stwierdzić czy ból pochodzi od stawu? Zwykle dolegliwości SSŻ pojawiają się nagle w postaci przeskakiwania, trzasków, bólu w trakcie jedzenia, mówienia czy ziewania. Sam staw SSŻ jest małym stawem więc aby dokładniej zrozumieć działanie jak i patologie występujące w obrębie tego stawu musimy zapoznać się z budową stawu a następnie mięśniami, które odpowiadają za prace stawu skroniowo-żuchwowego.

Staw skroniowo-żuchwowy

Staw skroniowo-żuchwowy stanowi połączenie między wyrostkiem kłykciowym żuchwy a dołkiem stawowym w kości skroniowej pomiędzy, którymi znajduje się krążek stawowy. Cały staw otoczony jest torebką stawową.

Krążek stawowy

Krążek stawowy zbudowany jest z chrząstki włóknistej a wyglądem przypomina owalny dysk, który jest grubszy na obwodzie. Powierzchnia dolna krążka stawowego jest wklęsła przez co dopasowuje się do głowy żuchwy zaś powierzchnia górna przylega do dołka stawowego przy zamkniętej szczęce. Krążek dzieli staw skroniowy na dwie części dzięki czemu w trakcie otwierania szczęki przesuwa ku przodowi głowę żuchwy z dołka stawowego na guzek stawowy. Krążek dookoła połączony jest z torebką stawową.

Torebka stawowa

Torebka stawowa swoją budową przypomina worek o odwróconym lejkowatym kształcie. Torebka od góry otacza guzek i dołek stawowy zaś na dole szyjkę żuchwy. Torebka stawowa jest luźna dzięki czemu przy ruchu otwierania żuchwy możliwe jest swobodne przesuwanie się głowy żuchwy z dołka stawowego na guzek stawowy.

Mięśnie żucia

Mięśnie żucia to grupa mięśni odpowiadająca za ruchy żuchwą głównie w takcie jedzenia oraz mówienia. W skład mięśni, które odpowiadają za ruchomość żuchwy znajdują się

• mięsień skroniowy,
• mięsień żwacz,
• mięsień skrzydłowy boczny
• mięsień skrzydłowy przyśrodkowy.

Wszystkie te mięśnie współgrają ze sobą i uzupełniają się przy ruchach żuchwą.

Mięsień skroniowy

Mięsień skroniowy z całej grypy mięśni żucia jest największy i najsilniejszy. Przyczepy początkowe tego mięśnia przyczepiają się do łuku jarzmowego, powierzchni wewnętrznej powięzi skroniowej, ściany przyśrodkowej dołu skroniowego oraz kresy skroniowej dolnej zaś przyczep końcowy obejmuje obustronnie wyrostek dziobiasty żuchwy. Mięsień ten jest unaczyniony przez tętnice szczękową, tętnice skroniową środkową oraz tętnice skroniową głęboką. Funkcją tego mięśnia jest podnoszenie żuchwy, cofanie żuchwy i zaciskanie zębów a prace tego mięśnia możemy obserwować przez skórę w trakcie żucia.

Mięsień żwacz

Mięsień żwacz jest mięśniem krótkim i składa się z z dwóch oddzielonych od siebie części, warstwy powierzchownej i głębokiej. Warstwa powierzchowna jest szersza i dłuższa zaś część głęboka jest mniejsza i cofnięta względem warstwy powierzchownej. Przyczepy początkowe warstwy powierzchniowej mięśnia znajdują się na łuku jarzmowym i dolnym brzegu kości jarzmowej zaś końcowe na kącie żuchwy oraz na bocznej dolnej części gałęzi żuchwy. Warstwa głęboka przyczep początkowy ma na tylnej części łuku jarzmowego a przyczep końcowy znajduje się powyżej gałęzi żuchwy. Za unaczynienie mięśnia odpowiada tętnica żwaczowa. Głównymi funkcjami mięśnia jest unoszenie żuchwy oraz minimalne obracanie jej do boku, które umożliwia żucie. Mięsień żwacz współdziała z mięśniem skroniowym.

Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy

Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy jest mięśniem parzystym o czworobocznym kształcie. Przyczep początkowy zaczyna się w dole skrzydłowym kości klinowej, wyrostku piramidowym kości podniebiennej oraz w niewielkiej części przyczepia się do wyrostka podniebiennego szczęki. Przyczepy końcowe znajdują się na przyśrodkowej części kąta żuchwy. Mięsień ten unaczyniony jest przez tętnice szczękową. Główną funkcja tego mięśnia jest unoszenie żuchwy.

Mięsień skrzydłowy boczny

Mięsień skrzydłowy boczny jest położony zewnętrzne od mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego. Przyczep początkowy głowy górnej  jest na grzebieniu podskroniowym i skrzydle większym kości klinowej od strony podskroniowej zaś przyczep głowy dolnej znajduje się na guzie szczęki oraz zewnętrznej powierzchni blaszki bocznej wyrostka skrzydłowatego kości klinowej. Przyczep końcowy mięśnia znajduje się na przedniej powierzchni torebki stawowej, krążku stawowym oraz na dołku skrzydłowym wyrostka kłykciowego żuchwy. Za unaczynienie mięśnia skrzydłowo bocznego odpowiadają drobne gałązki tętnicy szczękowej. Funkcją mięśnia jest wysuwanie żuchwy  do przodu a przy tym minimalne rozwarcie szczęki.

Dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych (SSŻ) -objawy, leczenie i bruksizm

Objawy

Stawy skroniowo-żuchwowe (SSŻ) są najczęściej używanymi stawami naszego organizmu wykorzystywanymi w trakcie jedzenia, ziewania, mówienia, śpiewania przez co nawet 20-40% populacji może odczuwać dolegliwości bólowe w tej okolicy. Nieprawidłowe funkcjonowanie tego stawu może mieć wpływ na niewłaściwe ustawienie żuchwy w spoczynku lub w trakcie ruchu co może  oddziaływać na naszą postawę, napięcie tkanek miękkich oraz funkcjonowanie innych stawów. Dysfunkcja SSŻ może być spowodowana przez stres, uraz w okolicy głowy, wady postawy, wady zgryzu, długie zabiegi stomatologiczne/ ortodontyczne.

Głównymi objawami dysfunkcji SSŻ są:

• ból w trakcie jedzenia lub ziewania
• klikanie, trzaski lub krepitacje w stawie SSŻ
• przeskakiwanie żuchwy
• ograniczenie otwierania ust
• szumy uszne
• bóle głowy ( skronie, potylica)
• bóle odcinka szyjnego
• ból mięśni żucia
• bruksizm

Przyczyny

Przyczyny dysfunkcji w obrębie stawu skroniowo- żuchwowym może być dużo i u części pacjentów znalezienie konkretniej przyczyny powstawania dolegliwości może być niemożliwe. Najczęściej jednak w tych czasach przyjmuje się ze stres ma znaczący wpływ na  nieprawidłowe funkcjonowanie SSŻ jak również złe nawyki takie jak żucie gumy, obgryzanie ust czy zagryzanie zębów. Często problemy w obrębie tego stawu mogą być spowodowane również wadami zgryzu co może spowodować nieprawidłowe napięcie mięśni żucia przez co dochodzi do przeciążeń.

Leczenie

Leczenie dysfunkcji stawu SSŻ warto zacząć od wizyty u ortodonty, który sprawdzi czy potrzebne są uzupełnienia protetyczne oraz wykona analize zgryzu aby stwierdzić jaka może być przyczyna dolegliwości i czy nie będzie potrzebna relaksacja mięśni żucia oraz odpowiednie ćwiczenia korygujące napięcie mięśniowe jak również ćwiczenia korygujące ustawienie żuchwy. Patrząc na dobro pacjenta ortodonci często współpracują z fizjoterapeutami, którzy specjalizują się w dysfunkcjach stawu skroniowo-żuchwowego i przy zastosowaniu odpowiednich technik i ćwiczeń są w stanie zniwelować dolegliwości bólowe oraz przyspieszyć proces leczenia po zabiegach lub urazach w obrębie żuchwy.

Co to bruksizm?

Bruksizm, jest to nieświadome mimowolne zaciskanie zębów lub zgrzytanie zębami, które najczęściej objawia się nocą ale występuje równiej w ciągu dnia. Z pozoru niegroźne zaciskanie lub zgrzytanie zębami może doprowadzić do:

• pękania i ścierania zębów
• uszkodzenie szkliwa
• krwawienie dziąseł, zanik przyzębia
• nadwrażliwość zębów
• stany zapalne w jamie ustnej
• wady zgryzu
• szumy uszne
• bóle głowy oraz odcinka szyjnego
• dolegliwości w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych takich jak trzaski, ból, ograniczenie otwierania buzi lub przeskakiwanie żuchwy

Bruksizm – jakie są główne wpływające na jego rozwój?

Głównym powodem objawiania się bruksizmu jest stres, który dotyka każdego z nas na co dzień. Życie w ciągłym biegu i niedoczasie wpływa na napięcie naszych mięśni i nierzadko właśnie powoduje zaciskanie zębów. Innymi powodami wpływającymi na rozwój bruksizm mogą być:

• depresja
• stany lękowe
• nerwica
• niedobory witamin
• refluks żołądka
• zaburzenia hormonalne
• spożywanie dużej ilości kofeiny
• picie alkoholu
• palenie wyrobów tytoniowych
• żucie gumy

Objawy Bruksizmu w zależności od czasu trwania oraz stopnia nasilenia mogą być bardziej lub mniej widoczne lub odczuwalne.

Bruksizm – jakie są charakterystyczne objawy:

• starte zęby
• złamania lub pęknięcia zęba
• wycisk na języku ( tzw. girlandy)
• pozioma biała linia od wewnętrznej strony policzka
• cofanie się dziąseł którego następstwem jest odsłanianie się szyjek zębowych i ich wrażliwość
• ból zębów lub ich wrażliwość w trakcie kontaktu zębów (np. w tracie przeżuwania pokarmu)

Bruksizm dzienny, według statystyk dotyka 22-31% populacji natomiast bruksizm nocny występuje nieco rzadziej bo tylko u 13% ludzi. Najczęściej bruksizm występuje u osób między 18 a 29 rokiem życia i częściej występuje u kobiet. Powyżej 65 roku życia bruksizm jest rzadko spotykany.

tekst napisał: mgr fizjoterapii Michał Młynarski / CKR Warszawa Wola